أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي.

دو مسئله هست که مسائل مشکلی است اما بزرگان به طور ساده از مسئله گذشتند.

درباره مسئله اول در جلسه قبل صحبت کردم و آن مسئله این بود که قبل از میقات نمی‌توان مُحرم شد مگر اینکه نذر کند که قبل از میقات مُحرم شود. نذر کند مثلاً از خانه‌اش غسل احرام و نماز احرام و نیت احرام و پوشیدن لباسها و گفتن لبیک. کاری که در مسجد شجره می‌کند در مدینه انجام دهد و در خانه‌اش انجام دهد. گفتند این احرام قبل از میقات است و جایز نیست و اما اگر نذر کند، این منعقد می‌شود.

همه عامه می‌گویند که احرام قبل از میقات مانعی ندارد. در جلسه قبل می‌گفتم که اگر مراد از این نذر مقدمات باشد، مثل اینکه مثلاً در مدینه کارهایش را انجام می‌دهد و به حسب ظاهر محرم می‌شود، یعنی لباس احرام می‌پوشد و می‌رسد به مسجد شجره و در آنجا لبیک می‌گوید و محرم می‌شود. اگر این باشد خوب است. اگر نذر نکند، خوب است و اگر نذر کند، واجب است و اما اگر مراد این باشد که در مدینه نذر می‌کند به خاطر اینکه می‌بیند احرام قبل از میقات جایز نیست و این چون آدم وسواسی است، دلش می‌خواهد در اطاقش در مدینه محرم شود. غسلش را می‌کند و نمازش را می‌خواند و لباسهایش را می‌پوشد و تلبیه می‌گوید. این حرام است و اگر بخواهد با نذر حرامی را حلال کند، جایز نیست. یک قاعده کلی است که نذر و قسم و عهد نمی‌توانند محلل باشند و تحلیل حرام کنند. بالاخره در مسئله ما اگر بخواهد یک حرامی را تحلیل کند، جایز نیست. اما در عبارات هم مرحوم محقق و مرحوم صاحب جواهر ادعای اجماع هم می‌کند و بعد هم این مسئله در مناسک یک شهرتی به خود گرفته است. لذا ما چیزی را که حرام است، بخواهیم با نذر حلال کنیم، جایز نیست. لذا ما گفتیم که مراد از روایت عبدالله بن سنان همین پوشیدن لباس است و الان هم خیلیها کارهایشان را در مدینه می‌کنند و محرم هم می‌شود و حتی لباسهایش را در مدینه می‌پوشد و اما محرم نمی‌شود و به مسجد شجره می‌آید و وقتی به مسجد شجره آمد، در جای مخصوص نیت احرام می‌کند و لبیک می‌گوید. اگر نذر نکند خوب است و اگر نذر نکند، واجب است. لذا اگر بتوانیم روایت عبدالله بن سنان را اینطور معنا کنیم، این بغرنجی که من عرض می‌کنم، رفع می‌شود. و اما اگر بخواهیم به واسطه نذر تحریم حلال کنند و یا برعکس تحلیل حرام کنند مطلقاً جایز نیست بلکه از اموراتی است که تخصیص بردار نیست. مثلاً بگوید خوردن میته حرام است مگر اینکه نذری روی آن کنید. اصلاً متشرعه این حرف را استیحاش می‌کند. آنگاه اگر به راستی آدم بتواند در اینجا این حرف را بزند و آن استثنای عقلی که عقل استثنا بردار هم نیست، اما اگر روی آن استثنا بزنیم، پس چه فرقی می‌کند روی احرام قبل از میقات و سایر چیزها. مثلاً یقین دارد و یا شک و شبهه دارد که نماز جمعه واجب است یا نه، پس نذر می‌کند و آنگاه واجب می‌شود و حتماً باید نماز جمعه برود. حتی اگر مثلاً فتوایش حرمت باشد، نذر می‌کند نماز جمعه را و در حالی که فتوایش حرام است، اما باید به نماز جمعه برود. اما نمی‌توان به این ملتزم شد، یعنی نظیرش را نمی‌توان در فقه پیدا کرد. این یک مسئله بغرنج برای ماست که در مباحثه قبل عرض کردم. یک مسئله هم نظیر مسئله جلسه قبل است و اینست که در ماه رجب عمره مفرده خیلی ثواب دارد و حتی سنّیها هم بهتر از همه ما حتی در اشهر الحرم به این عمره مفرده در ماه رجب خیلی اهمیت می‌دهند. شیعه هم خیلی به آن اهمیت می‌دهد و ثواب زیادی هم دارد. حال کسی آمده به میقات و می‌بیند که نمی‌تواند عمره مفرده انجام دهد و می‌گوید ما نذر می‌کنیم که عمره را محرم شویم تا عمره مفرده را درک کنیم. فقها گفتند این جایز و خوب است. می‌فرماید که «احرام قبل المیقات، لمن خاف ان یفوته احرام العمرة فی شهر رجب». مثلاً در مدینه یا در خانه‌اش است و می‌بیند در ماه رجب نمی‌تواند برسد و عمره را انجام دهد، پس در ماه رجب محرم می‌شود تا بعد اعمالش را انجام دهد. احرام قبل از میقات در مدینه یا در منزلشان است و گفتند این نیز جایز است. یک روایت هم نقل می‌کنند که روایت را می‌خوانم. این مسئله نظیر مسئله گذشته است و روایات دارد و اجماع هم دارد و سنّیها به آن خیلی اهمیت می‌دهند و شیعه نیز هم اهمیت داده و هم فتوا داده است.

روایت 1 از باب 12 از ابواب مواقیت:

صحیحه مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لَيْسَ يَنْبَغِي أَنْ يُحْرَمَ- دُونَ الْوَقْتِ الَّذِي وَقَّتَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- إِلَّا أَنْ يُخَافَ فَوْتُ الشَّهْرِ فِي الْعُمْرَةِ.

می‌ترسد که عمره ماه رجب از دستش گرفته شود، لذا در خانه محرم می‌شوند و در ماه غیر رجب اعمالش را به جا می‌آورد. این نیز مانند روایت عبدالله بن سنان هم شهرت روی آنست و هم روایت داریم و هم فتوا داریم. الان هم آقایان در مناسک حجشان این دو مسئله را استثنا کردند و گفتند که احرام قبل المیقات جایز نیست الاّ فی موردین. و موردین را یکی نذر کند و یکی هم بترسد که به عمره رجبیه نرسد، آنگاه آن نذر را هم نمی‌خواهد. این هم باز برمی‌گردد به اینکه می‌خواهد به خاطر مستحب، یک حرامی را زیر پا بگذارد. مثل عوام مردم که خیلی وقتها واجب را ترک می‌کنند برای اینکه مستحب به جا بیاورند. این یک بغرنجی است. اگر باز حرف من باشد، بگوییم مراد از این، یعنی لباس پوشیدن، آنگاه می‌شود شبیه المحرم. می‌بیند که ماه رجب تمام شد و این هم به جایی نرسید و خیلی متأثر شد و به او گفتند «نیة المؤمن خیر من عمله». حال در همین جا غسل کن و نماز بخوان و لباسهایت را بپوش و به میقات بیا و وقتی به میقات آمدی، ولو اینکه ماه رجب گذشته، نیت کن و لبیک کن، آنگاه خدا ثواب عمره رجبیه به تو می‌دهد. اگر این حرف مرا بزنید، آنگاه دو مسئله صاف می‌شود و اشکال ندارد. من آن وقتها که مشرف می‌شدم، می‌دیدم خیلی از آقایان و بزرگان در مدینه کارهایشان را می‌کردند و حتی لباس می‌پوشیدند و حتی با احرام در ماشین می‌نشستند به طوری که مردم که به آنها نگاه می‌کردند، خیال می‌کردند که محرم شدند. اما فقط آن دو قطعه لباس را پوشیده بودند و به مسجد شجره که می‌آمدند، کاری نداشتند و در آنجا به محل احرام می‌رفتند و نیت می‌کردند و تلبیه می‌گفتند.

مسئله بعد که خیلی بغرنج نیست، فرمودند تأخیر احرام از میقات جایز نیست الاّ لعلة. به مسجد شجره می‌آید و نمی‌تواند محرم شود مثلاً فتوای خودش یا مقلّدش اینست که باید در مسجد محرم شود و این نمی‌تواند در مسجد محرم شود. گفتند از این میقات به میقات دیگر برو و در آنجا محرم شو. از مسجد شجره به جحفه برو و در آنجا محرم شو. حال مسئله را قدری سبکتر حساب کنیم و ما که قائل هستیم به اینکه در همه جای شجره می‌توان محرم شد و در مسجد افضل است، حال همین که آقایان فتوا دادند در مسجد و اما این نمی‌تواند در مسجد محرم شود مثلاً جمعیت زیادی در مسجد است. گفتند حال که نمی‌شود، پس خارج از مسجد محرم شود. اما این ایراد به آنها وارد است که اگر نمی‌شود باید به جایی رود که میقات باشد. لذا از شجره به جحفه رود و اما بخواهیم بگوییم همانطور که در مناسک هست الان که نمی‌شود در مسجد محرم شد، پس بیرون از مسجد محرم شود؛ می‌گوییم اینطور نیست. یک دفعه فتوا اینست که هرکجای شجره، یعنی در مسجد باشد یا خارج از مسجد باشد و یا صد متر آنطرفتر باشد و یا دلش می‌خواهد در باغی که مربوط به امیرالمؤمنین بوده، محرم شود؛ ما می‌گوییم جایز است و اما اگر کسی بگوید حتماً باید در مسجد باشد و الان جمعیت به اندازه‌ای است که در مسجد نمی‌شود؛ پس اینکه گفتند خارج از مسجد، نباید درست باشد بلکه باید بگویند به میقات دیگر یعنی جحفه برو و در آنجا محرم شو.

این مسئله را خیلی متعرض نشدندو اما مسئله دیگر که خیلی متعرض شدند، اینست که آیا اصلاً جحفه برای کسانی که از راه مدینه می‌آیند، میقات واقعی است؟! بعضیها گفتند کسانی که از راه مدینه می‌آیند، دو میقات دارند و مخیر هستند. می‌توانند در شجره و یا جحفه محرم شوند و اما شجره چون نزدیکتر است، افضل است. و اما اگر در شجره محرم نشوند و به جحفه بروند، طوری نیست و اما مشهور در میان اصحاب فرمودند همین که رسول الله شجره را برای مدینه میقات قرار دادند، پس جحفه محل میقاتش نیست. مگر اینکه علت داشته باشد و نتواند در مسجد شجره محرم شود، آنگاه طولی می‌شود و اگر میقات اول شلوغ بود و نتوانست و میقات دوم هم نتوانست و میقات سوم هم نشد و رسید به نزدیک مکه که می‌خواهد وارد مکه شود، می‌گویند ادنی الحلّ است و آنگاه آنجا در خانه‌اش محرم شود. اما باید یک علتی در کار باشد و اگر علت نباشد و عمداً بدون علت از شجره محرم نشد و به جحفه آمد. آن کسانی که مثل ما می‌گویند اصلاً 2 میقات دارد، پس گناهی نکرده است و شجره چون اول بوده افضل است اما گناه نکرده است. اما کسانی که می‌گویند طولی است، می‌گویند چون نمی‌توانسته گناه نکرده و اما اگر می‌توانست و به جحفه آمد، گناه کرده است. آنگاه یک مسئله زنده می‌شود که بعضیها فرمودند اگر علت نباشد، پس چرا برنگردد! این به شجره آمده و عمداً و یا لعلةٍ محرم نشد، حال به جحفه آمده و می‌بیند ماشین هست و می‌تواند به شجره برود و محرم شود و به قافله برسد. قاعده اقتضاء می‌کند که باید برگردد. اما فقها نفرمودند و در مناسکها هم نیست و اینطور فرمودند که اگر از میقاتش نتوانست محرم شود لعلةٍ، آنگاه می‌تواند از میقات دوم محرم شود و اینکه اگر رد شده باشد و بتواند برگردد، لازم نیست که برگردد. حتی فرمودند اگر از میقاتی محرم نشد و عمداً به میقات دیگر رفت، گفتند گناه کرده اما احرامش درست است. انصافاً ملتزم شدن به اینها مشکل است. خوب اگر می‌تواند برگردد و یا عمداً تخطی کرده و از میقاتش محرم نشده و الان می‌تواند جبران کند، پس چرا برنگردد. و ما بگوییم اصلاً همه این میقاتها طولی است، به این معنا که می‌گویند می‌خواهی از میقات اول و اگر نمی‌خواهی برو میقات دوم و یا میقات سوم ادنی الحل و اصلاً ادنی الحل که نزدیک مکه است و پشت مکه یعنی آنجا که اگر از راه مدینه جلو رویم حرمش نزدیکتر از همه جاست و خود تنعیم قبل حرم می‌شود و از تنعیم محرم شو. ولی اینکه وقّت رسول الله برای این آقا که در شجره محرم شود، ظاهرش معنایش اینست که نمی‌تواند تخطی کند. به معنای اینکه اگر به دومی برسد، اگر می‌تواند باید برگردد و از آن میقاتی که برایش تعیین شده محرم شود.

مسئله اینست که می‌فرمایند: لایجوز تأخیر الاحرام من المیقات الاّ لعلةٍ؛ مرحوم صاحب جواهر می‌فرمایند اتفاقاً و علیه نطابق نصّ والفتوا.

تا اینجا درست است. بعد ابن ادریس یک اشکالی در مسئله کرده از اینکه علت منحصر به مغمی علیه است. هر علتی نه. و عجب است که مرحوم صاحب جواهر این فرمایش ابن ادریس را تقویت می‌کند و می‌فرماید حرف خوبیست. آنگاه اگر مطالعه کرده باشید، همان چیزی که مشهور در میان اصحاب است و روی آن فتوا هست، اینست که این میقاتها برای آدم مختار است و نه برای مضطر. اگر مضطر شد، لازم نیست در شجره محرم شود و یا صبر کند تا ضرورتش رفع شود و یا برود و دوباره برگردد. گفتند همین مقدار که علتی هست، می‌تواند از شجره به جحفه رود. یا مثلاً وقتی به جحفه رسید و نمی‌تواند و مریض است، پس جلو تر رود و مثلاً به ادنی الحل می‌رسد و نمی‌تواند بدون احرام وارد مکه شود و در ادنی الحل می‌ماند و هر وقتی که خوب شد، محرم می‌شود و وارد مدینه می‌شود. یک حرف در اینجا پیدا می‌شود که بگویید منزلش. اگر مریض است و به راستی نمی‌تواند و از شجره به جحفه می‌آید و باز نمی‌شود و به ادنی الحل می‌آید و باز نمی‌شود و به هتل می‌آید و در آنجا هم مریض است و هر وقت که خوب شد که عمره را به جا بیاورد، در هتل محرم می‌شود و می‌آید و اعمالش را انجام می‌دهد. مثل اینکه وقتی می‌خواهد اعمال حج را به جا بیاورد، چطور می‌تواند در هتل محرم شود و اعمال حج را به جا بیاورد، اعمال عمره نیز همینطور خواهد شد. اگر به راستی قدری در کلمات قوم دقت کنیم، ظاهراً این عرض مرا می‌فرمایند. در اینجا می‌فرمایند لایجوز که از میقات خودش بگذرد الاّ لعلةٍ؛ اما روی مسائلی که قبل خواندیم و بعد می‌خوانیم، معنایش اینطور می‌شود که این میقات رکن نیست. اگر یادتان باشد ما می‌گفتیم احرام رکن نیست. از همین جهت وقتی رکن نیست، برای جاهل و ناسی و امثال اینها اینطور است که محرم نشده و اعمال را به جا آورده و سابقاً گفتیم اعمال درست است و احرام رکن نیست. پس کسانی که از مدینه می‌روند مثل ما، باید اول از شجره محرم شویم و اگر نمی‌توانیم به جحفه رویم و اگر نشد به ادنی الحل رویم و اگر نشد به منزل بیاید و هر وقت در منزل خوب شد،از منزل محرم می‌شود و عمره را به جا می‌آورد و بعد به خانه می‌آید و دوباره محرم می‌شود برای اینکه احرام حج از منزلش جایز است. هر دو احرام در هتل واقع شده و علی الظاهر باید بگوییم جایز است.

صلّي الله علي محمّد وَ آل محمّد