اعوذ بالله من الشیطان الرجیم.
بسم الله الرحمن الرحیم.
رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا
قولی.
از باب استحاضه دوتا مسئله مانده است
که این دو مسئله یکی در باب حیض مسئله‌اش مفصل گفته شده است، یکی هم یک خلاصه‌ای
از گذشته است.
مسئله‌ای که در باب حیض گفته شده است،
در باب جنابت هم گفته شده است، اگر کسی در وسط غسل محدث شود
مثلا جنب است، حائض است یا مستحاضه است، حائض است پاک شده می‌خواهد غسل بکند یا
مستحاضه است در بحث ما،سر و گردنش را که غسل داد این عمداً یا سهواً محدث شد به
حدث اصغر مثل این‌که ادرار کرد آیا غسلش باطل است یا نه؟
سابقا اختلاف بود در میان فقهاء، این
جا هم همین اختلاف هست بعضی گفته‌اند که این برگردد از اول غسل را به جا بیاورد
برگردد سر و گردن را غسل بدهد بعد طرف راست طرف چپ دیگر هر غسلی باشد درست است،
این جا هم همین را گفته‌اند، بعضی هم گفته‌اند که این غسل را تمام کند اما دو دفعه
غسل بکند این هم یک احتیاطی است که بعضی از محشین بر عروه داشته‌اند همه جا من‌جمله
این جا، و بعضی هم فرموده‌اند که این سر و گردن را که غسل داد حالا که محدث شد ضرر
به آن غسل سر و گردن نمی‌زند لذا طرف راست را طرف چپ راغسل می‌دهد غسلش درست است
اما چون‌که محدث شده است به حدث اصغر باید وضو بگیرد اگر مثلا غسل جنابت است باید
وضو بگیرد و ما گفتیم هر غسلی می‌شود با آن نماز خواند، در این جا معلوم است باید
وضو بگیرد، مرحوم سید در عروه فرموده‌اند، بسیاری از فقهاء هم فرموده‌اند و می‌گویند
که سر و گردن و طرف راست و طرف چپ هیچ کدام ربطی به هم ندارد، از همین جهت هم مثلا
اگر یک کسی غسل کرد فردا توجه کرد که مثلا یک مانعی روی دستش بوده و این مانع را
رفع نکرده می‌گویند اگر روی دست چپ بوده همان مقدار را به عنوان غسل آب بکشد غسل
درست است و فاصله افتادن در اجزاء باشد یعنی جزء جزء یا در یکی از سر و گردن، دست
راست، دست چپ باشد عمداً یا سهواً ضرر به غسل نمی‌زند، سر و گردنش را غسل داد طرف
راست و طرف چپ را غسل نداد و مثلا برای نمازش دو سه ساعت بعد رفت غسل کرد یعنی طرف
راست یا طرف چپ را غسل داد مسلم می‌گویند درست است، اگر یادتان باشد یک روایتی هم
در مسئله داشتیم که مسئله عجیبی هم بود و بالاخره امام صادق علیه السلام به آن
کنیزک گفتند که فعلا سر و گردنت را غسل بده و بعد دو سه ساعت بعد که می‌خواهی محرم
بشوی دیگر سر و گردن را غسل نده طرف راست و طرف چپ را غسل بده کفایت می‌کند، لذا
در غسل حالا هر غسلی می‌خواهد باشد غسل جنابت باشد غسل حیض باشد بعد از پاکی، غسل
استحاضه باشد یا اغسال مستحبه مثل مثلا غسل جمعه، اگر یک جزئی از بدن را غسل داده
باشد و یک جزئی را غسل نداده باشد می‌تواند بعد آن جزء را غسل بدهد ربطی به هم
ندارد، حالا این جا سر و گردن را غسل داد ادرار کرد حالا یا عمداً یا سهواً گفته‌اند
که این سر و گردن را غسل داده تمام شد حالا باید طرف راست طرف چپ را غسل بدهد غسل
می‌دهد غسلش تمام شد اما اگر بخواهد با این غسل نماز بخواند نمی‌شود باید وضو
بگیرد، آنها که راجع به غسل جنابت می‌گویند فقط غسل جنابت است که می‌شود با آن
نماز خواند وضو لازم ندارد این جا می‌گویند وضو بگیرد چرا وضو بگیرد؟ برای این‌که
غسل جنابت ندارد، غسل جنابتی که در وسط محدث شده دارد پس الان می‌خواهد نماز
بخواند باید وضو بگیرد، خب این مسئله راجع به هر غسلی غیر غسل استحاضه.
در غسل استحاضه مشهور من‌جمله مرحوم
سید همین جا در عروه می‌فرمایند که اگر این زن مستحاضه در وسط غسلش محدث شد به حدث
اصغر می‌گویند این می‌تواند برگردد و از اول سر و گردن را غسل بدهد و طرف راست و
طرف چپ، اگر وضو گرفته هیچ، اگر وضو نگرفته وضو بگیرد نمازش را بخواند و می‌تواند
هم این غسل را تمام کند اما دو دفعه غسل بکند این هم یک احتیاط، می‌تواند هم این
غسل را تمام کند غسلش درست است اما اگر وضو گرفته دو دفعه باید وضو بگیرد اگر هم
وضو نگرفته باید وضویش را بگیرد لذا چیز زائدی در این مسئله دیده نمی‌شود، این
مسئله را مرحوم سید هم در غسل جنابت فرمودند هم در ابواب حیض و وقتی که زن حائض می‌خواهد
غسل بکند بعد از پاکی و من‌جمله این جا هم فرموده‌اند و همه‌اش هم یک حکم دارد آن
کسانی که می‌گویند غسل باطل می‌شود می‌گویند باید برگردد، آن کسانی که می‌گویند
غسل باطل نمی‌شود می‌گویند غسل را تمام کند و قول حق هم این است که غسل را تمام
کند اما چون محدث شده باید وضو بگیرد نماز بخواند حالا ولو غسل جنابت باشد یا به
عقیده ما هر غسلی باشد من‌جمله این جا، دیگر غسلش را به‌جا می‌آورد غسل تمام است
حالا این باید وضو بگیرد، اگر وضو گرفته که وضویش باطل شده به آن حدث اصغر اگر هم
وضو نگرفته حالا وضو می‌گیرد نماز می‌خواند و بعضی از فقهاء از محشین بر عروه
مرحوم صاحب جواهر هم نقل می‌کند اما اسم نمی‌آورند بعضی از بزرگان گفته‌اند که فرق
است بین غسل استحاضه و سایر اغسال، در غسل استحاضه خصوصیت دارد لذا باید از اول
غسل بکند برگردد از اول غسل بکند وضو بگیرد نماز بخواند، حالا همه آنها رمی به ضعف
کرده‌اند این قول ضعیف است وجه ندارد ولی بالاخره نمی‌دانیم آن آقا که فرموده غسل
استحاضه خصوصیت دارد در مسئله ما مراد او چیست؟ آن چه می‌فهمیم دیگر اغسال از نظر
احکام همه همه مثل هم است هرچه در غسل جنابت گفتیم در غسل حیض می‌گوییم از نظر
کیفیت، از نظر کمیت، آن چه در آن جا گفتیم در غسل استحاضه می‌گوییم آن چه در
غسلهای واجب گفتیم در غسلهای مستحب می‌گوییم الا این‌که یک دلیلی بیاید، مثل نماز
واجب و نماز مستحب است آن چه در نماز واجب می‌گوییم در نماز مستحب هم می‌گوییم
یعنی مثلا اگر یک کسی در نماز مستحب خب مثلا بنشیند و نماز بخواند عمداً خب دلیل
داریم طوری نیست اما اگر بخواهد حمد و سوره نخواند اصلاً نماز باطل است، بخواهد
رکوع نکند نماز باطل است لذا یک وقت هم می‌گفتم مرحوم علامه مجلسی یک کتابی دارند
فرق بین واجب و مستحب و تقریبا 32 تا فرق گذاشته‌اند ولی یک قاعده کلی ما می‌توانیم
بگوییم فرقی بین نماز واجب و مستحب نیست الا ما اخرجه الدلیل هر چه دلیل بگوید فرق
است می‌گوییم فرق است آن چه دلیل نداشته باشیم می‌گوییم که صلوا کما رأتیمونی اصلی
فرقی بین نماز واجب و مستحب نیست لذا می‌گوییم حمد در نماز مستحبی واجب است نه آن
واجب تکلیفی، واجب وضعی، واجب جزئی، وضو گرفتن در نماز مستحب واجب است یعنی وجوب
شرطی، به معنا این‌که اگر وضو نگیرد نمازش باطل است به معنا این‌که اگر رکوع نکند
نمازش باطل است، تا آخر، ما نحن فیه هم همین است، فرقی باشد بین غسل واجب و غسل
مستحب یا فرق باشد بین اغسال غسلهای واجب یا غسلهای مستحب فرقی دیده نمی‌شود مگر
دلیلی بیاید بگوید که فرق هست و در ما نحن فیه چون که دلیل نیست هر چه راجع به غسل
جنابت می‌گوییم راجع به غسل حیض هم هست هر
چه راجع به غسل حیض است راجع به غسل استحاضه هم هست تقریبا الحمدلله باب
استحاضه تمام شد و این مسائل مشکل را الحمدلله توانستیم به خوبی از آن رد بشویم.
مسئله آخر که مرحوم سید دارند یک
خلاصه گیری
است اگر شاید هم نفرموده بودند بهتر بود برای این‌که
نتیجه عملی هم ندارد، می‌فرمایند که این زن مستحاضه گاهی باید 5 تا غسل بکند خب
این را سابق فرمودند، مثل این‌که برای نماز صبحش استحاضه کثیره است خب باید غسل
بکند یا استحاضه متوسطه است باید غسل بکند، آن وقت ظهر و عصر استحاضه کثیره است
ولو اول هم استحاضه کثیره نبود الان استحاضه کثیره است برای نماز ظهرش باید غسل
کند برای نماز عصرش باید غسل کند می‌تواند از نظر روایات ما جمع کند و نماز ظهر و
عصر را با هم بخواند با یک غسل، و سه تا هم وضو بگیرد برای نماز صبح وضو بگیرد
برای نماز ظهر وضو بگیرد برای نماز عصر هم وضو بگیرد، دو دفعه برای مغرب و عشا هم
باید غسل کند اگر استحاضه کثیره است ولو این‌که قبلا هم قلیله بوده، متوسطه بوده
اما الان کثیره است باید دو تا غسل بکند مگر این‌که جمع بکند اگر جمع بکند بر روی
هم می‌شود سه تا غسل اگر جمع نکند بر روی هم می‌شود 5 تا غسل، یک غسل برای نماز
مغرب یک غسل برای نماز عشایش، خب معلوم است وقتی که 5 تا غسل باشد 5تا هم وضو باید
باشد که یکی برای نماز صبح و یکی برای نماز ظهر و یکی برای نماز عصر، ولو جمع هم
بکند غسلها را، باید بکند یکی هم برای مغرب و یکی برای عشا اگر جمع هم بکند باید
وضوها را بگیرد، می‌شود 5 تا غسل 5 تا وضو و اگر آب ندارد نه برای غسل یا آب برایش
ضرر دارد خب 5 تا تیمم بکند و 5 تا وضو و اگر آب برای وضو هم ندارد یا آب برایش
ضرر دارد با 10 تا تیمم 5 تا برای وضو 5 تا برای غسل باید نماز بخواند این جورها،
این قول قول مشهوری است.
اما اگر توجه داشته باشید ما اشکال
روی آن داریم اگر از اجماع می‌ترسیم از شهرت می‌ترسیم خیلی خوب همین طوری که
بزرگان نظیر صاحب جواهر و همچنین بعد مرحوم سید در عروه و محشین بر عروه و همین‌هاست
که همین جا یک خلاصه‌گیری کرده‌اند و فرموده‌اند، اما ما می‌گوییم اولا باید خون
بیرون بیاید تا این‌که این واجب باشد وضو بگیرد یا غسل بکند و اما اگر نماز ظهر و
عصرش را خواند و خون بیرون نیامد تا موقع مغرب و عشا غسل لازم نیست و وضو هم لازم
نیست با همان غسل و وضوی نماز ظهر و عصر این نماز می‌خواند و ما یک حرف دیگر هم
گفتیم این‌که این می‌تواند اصلاً 4تا نماز را با هم بخواند یعنی مثلا بگذارد نزدیک
غروب آفتاب، غسل بکند و وضو بگیرد 4 تا نماز را با هم بخواند همین طور که ظهر و
عصر را می‌تواند این ظهر و عصر و مغرب و عشا را هم جمع بکند با یک غسل با یک وضو،
آقایان می‌گویند با 4 تا وضو، ما می گوییم یک غسل یک وضو مگر خون بیرون بیاید که
اگر خون بیرون آمد و جمع کرد یک غسل کفایت می‌کند الا این‌که برای هر نمازی یک وضو
باید بگیرد و ما گفتیم نه، این خون مثل خون قروح و جروح است اگر خون بیرون بیاید
با همین خون می‌تواند نماز بخواند دیگر لازم هم نیست این‌که وضوی مکرر بگیرد مگر
این‌که جمع نکند نماز ظهر و عصر را خوانده باشد بعد نماز مغرب و عشا می‌خواهد
بخواند خون بیرون آمده باشد باید غسل کند برای هر نمازی وضو بگیرد و اما اگر جمع
بکند ولو خون هم بیرون بیاید ما می‌گفتیم که لازم نیست وضو بگیرد و غسل کردن یا
وضو گرفتن اولا آن جاست که خون بیرون بیاید ولو خون بیرون نیاید خون در داخل باشد
خون در داخل نمی‌تواند برای ما وضو‌آور یا غسل‌آور باشد و این مسئله با قواعد حرف
ما خوب جور می‌آید و حرف آقایان دلیل ندارند جز یک روایت مربوط به حیض است آن هم
حسابی خلاف قاعده است که در باب حیض روایت داریم این اگر خون در درون باشد هنوز
بیرون نیامده باشد حائض نیست، یک قاعده درست یک قاعده عالی این‌که خون باید بیرون
بیاید تا این زن بشود حائض یا بشود مستحاضه اما در آخر کار فرموده‌اند اگر شک بکند
که آیا پاک شده یا نه؟ استبراء بکند بررسی کند اگر خون در درون هست بگوید حائض
هستم و نمازهایش را نخواند این با آن اول منافات پیدا می‌کند دیگر، لذا ما می‌گفتیم
این تعبد است روایت صحیح السند است روایت ظاهرالدلاله است به روایت باید عمل کرد
اما در باب حیض و ما این را بخواهیم بیاوریم در باب استحاضه وجه ندارد وقتی وجه
نداشت روی قاعده می‌آییم جلو، لذا در باب استحاضه با قاعده می‌آییم جلو.
راجع به حیض تا در درون است همه می‌گویند
تو حائض نیستی، اول، و اگر می‌داند خون در درون است و هنوز بیرون نیامده در موقع
نماز ظهر و عصر نزدیک است که قضا بشود می‌گویند حتما نمازت را بخوان یا صبح است می‌گویند
حتما نماز بخوان در حالی که می‌داند خون در درون است امتحان هم کرده خون در درون
است باز هم می‌گویند نه، نماز بخوان، لذا روایت هم نداشتیم می‌گفتیم روایت هم
نداشتیم هم در باب جنابت می‌گفتیم، هم در باب حیض، هم در باب استحاضه، الا این‌که
روایت در باب حیض داریم در آخر حیضش نه اول حیضش، یعنی در اول حیضش روایت داشتیم
روایت صحیح السند ظاهر الدلاله بود مطابق با قاعده هم بود این خانم در درون حیض
دارد بیرون نیامده گفتند حائض نیست خب قاعده همین است روایت صحیح السند هم سابقا
خواندیم روایت صحیح السند هم داشتیم می‌گفت تا بیرون نیامده این حائض نیست، خب
استحاضه هم همین دیگر، چه فرقی می‌کند بین آن جنابت و حیض و استحاضه؟ خب این
مستحاضه است اما در درون حالا در درون این نباید غسل بکند دیگر نباید وضو بگیرد کی
باید وضو بگیرد؟ وقتی که خون بیرون بیاید اصلاً زنها چه مسئله‌دان‌ها چه مسئله
ندان‌ها این‌ها اصلاً خون استحاضه را می‌گویند آن وقتی است که بیرون بیاید بعد هم
می‌گویند یک پنبه به خودمان می‌گیریم می‌فهمیم قلیله است یا متوسطه یا کثیره، و به
زنها ولو مسئله ندان‌ها یا مسئله دان بگویند که پنبه داخل بکن و ببین کم است یا
زیاد و این‌ها اصلاً وحشت می‌کند می‌گوید این‌ها چیست که آخوندها می‌گویند؟ و این
زنها می‌گویند آن وقتی که خون بیرون بیاید، لذا یک قاعده کلی این‌که در همه جا تا
خون بیرون نیامده مثلا در باب جنابت این جنب نیست چه مرد چه زن، در باب حیض این
حائض نیست مسلم از نظر روایات، دیگر در باب استحاضه هم همین را می‌گوییم، تا خون
بیرون نیامده این مستحاضه نیست وقتی که خون بیرون آمد ببیند قلیله است متوسطه است
کثیره است به آن عمل بکند و اما ما بخواهیم خون در درون را بگیریم و بگوییم که تو
چه وقت پاک می‌شوی؟ در وقتی که نه در برون باشد نه در درون دلیل می‌خواهد لذا دلیل
نداریم دیگر در مسئله، روایت نداریم جایی که خون را رؤیت کن یا رؤیت نکرده در درون
امتحان کن، این‌ها فقط در باب حیض است که خون را در درون امتحان کن ببین حائضی یا
نه؟ اما فقهاء آورده‌اند در استحاضه گفته‌اند خون در درون را امتحان کن اگر قلیله
است قلیله، متوسطه است متوسطه، کثیره است کثیره.
لذا گشتیم و پیدا نکردیم فقط اجماع
است بله شهرت، برای این‌که اجماعش هم عدم خلاف است، فقط شهرت و اجماع و امثال این‌هاست
خب بله اگر از اجماع بترسیم از شهرت بترسیم که باید بترسیم همین‌طور که مرحوم صاحب
جواهر فرموده‌اند و دیگران فرموده‌اند من‌جمله مرحوم صاحب عروه فرموده‌اند و خون
در درون را زن مستحاضه درون باشد یا برون باشد را می‌گویند مستحاضه است لذا اگر هم
نمی‌دانی آیا قلیله است یا متوسطه یا
کثیره اگر برون است که خوب می‌توانی بفهمی اگر درون است پنبه فرو کن و ببین که آن
پنبه در داخل با آن خون چقدر تماس دارد؟
اصلاً در باب نجاسات اگر ما چیزی را
بخواهیم نجس بدانیم باید بیرون بیاید لذا خون الان مسلم است در هر آدمی 4، 5 کیلو
خون هست حالا کمتر یا بیشتر تا بیرون نیامده هیچ، یک ذره آن بیرون بیاید آن ذره
خون نجس است، راجع به بول خب هر کسی الان در مثانه‌اش یک کیلوبول است خب نجس است؟
نه، کی نجس می‌شود؟ وقتی ادرار بکند، هر کسی در بدنش یک کیلو دو کیلو مدفوع هست
حالا این نجس است؟ حامل العذره است؟ از نظر این‌که خودش را بفهمد چیست؟
امیرالمؤمنین علیه السلام می‌گویند حامل العذره، اما این حامل العذره می‌تواند
نماز بخواند یا نه؟ معلوم است خب بله، کی نمی‌تواند نماز بخواند؟ آن وقتی که یک
مقداری مدفوع ولو از خودش توی ظرفی توی کیسه‌ای پهلویش باشد نمی‌تواند نماز بخواند
یا می‌تواند ولی تا بیرون نیاید، لذا مثلا اماله کرد و آب‌ها برگشت خب می‌گویند
اگر ذره‌های مدفوع در آن نیست این آب پاک است، ملاقات هم کرده، علی کل حال خون
استحاضه نظیر ادرار است نظیر خون در بدن است حالا اگر خون در بدن باشد پاک است یا
نجس؟ پاک است، احکام دارد یا نه؟ ندارد، خب خون در درون این خانم هم در رحم این
خانم تا بیرون نیاید ولو خون حیض هم باشد حائض نیست مستحاضه هم نیست ولی آقایان می‌فرمایند
که حائض نیست اما مستحاضه است این از عجایب است دیگر ولی دیگر حالا مجبوریم بگوییم
چون صرفیین چنین کردند ما هم می‌کنیم یعنی نمی‌توانیم مخالفت بکنیم لذا همین حرفی
که ایشان می‌زند در باب حیضش نمی‌گوید، می‌داند در رحم خون است این حائض است یا
نه؟ روایت صحیح السند داشتیم نه و مسلم همه فقهاء هم گفته‌اند نه، کی حائض می‌شود؟
وقتی که خون بیاید بیرون، خون دیده بشود، دست بگذارند خونی باشد، پنبه بگذارند
خونی باشد، در باب حیضش همه فقهاء گفته‌اند، می‌گوییم اگر در باب حیض این‌جوری است
در باب استحاضه هم همین را بفرمایید دیگر، تا خون بیرون نیامده مستحاضه نیست واین‌که
امتحان بکن ببین قلیله است یا متوسطه یا کثیره و بگو من مستحاضه هستم دلیل می‌خواهد
یک دلیل حسابی می‌خواهد، گفتم فقط راجع به حیض دلیل داریم تعبد است و نمی‌دانیم هم
چه جوری اصلاً خود امام علیه السلام در آن دو تا روایت صحیح السند می‌فرماید که
اگر اولش است این خونی که در درون است حائض نمی‌کند باید نمازش را بخواند و اما
اگر آخرش است باید امتحان بکند یا اگر می‌داند خون در درون است امتحان هم لازم
نیست این حائض است، حائض است تا درون پاک بشود، نه راجع به جنابت گفته‌اند نه راجع
به نجاسات گفته‌اند نه راجع به استحاضه دلیل داریم، فقط این دلیل برای حائض است آن
هم آخر اما آقایان چه کرده‌اند؟ سرایت داده‌اند گفته‌اند همین جور که خون در درون
آخر کار این زن را حائض می‌کند و حائض است خون در درون هم این زن را مستحاضه می‌کند
اگر کم است استحاضه قلیله، اگر متوسط است متوسطه، اگر زیاد است کثیره، ما دلیلی
برای مسئله پیدا نکردم لذا این‌که مرحوم سید می‌فرمایند که بعضی اوقات 5 تا وضو 5
تا غسل ما می‌گوییم نه اگر ما باشیم و قاعده می‌تواند یک غسل و یک وضو برای همه
نمازها، بعضی زنها سفتند بعضی از مردها هم همین‌جورند که راستی می‌تواند غسل صبحش
را ببرد تا مغرب و عشا لذا این خانم هم غسل می‌کند اگر خون می‌بیند وضو می‌گیرد
نماز صبحش را می‌خواند بعد دیگر خون نمی‌بیند تا بعد از نماز مغرب و عشا، ما می‌گوییم
با همان غسل با همان وضو می‌تواند نماز بخواند و نمازش درست است و این‌که بخواهد 5
تا غسل و 5 تا وضو دلیل ندارد، بله کسی از شهرت از اجماع بترسد. دیگر باید آن چه
در عروه هست عمل بکند و چاره‌ای هم نداریم باید بترسیم حسابی بترسیم.
این خلاصه بحث است در باب استحاضه. بحث
فردا راجع به نفاس است، امروز می‌خواستم یک مقداری درباره‌اش صحبت کنم، نشد، ان شاءالله
برای فردا.
و صلی الله علی محمد
و آل محمد