اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

مسئله آخر در باب غسل جنابت مسئله فوق‌العاده مهمی است و اگر آن‌طور که مرحوم سید در عروه و بعضی از محشین فتوی داده‌اند کار خیلی آسان می‌شود مخصوصاً برای مردم و آن این است که مسلم پیش اصحاب است اگر کسی یک غسل بکند با نیات مختلفه‌ای آن نیات مختلفه با همان یک غسل واقع می‌شود تا این جا مسئله مسلم است روایات فراوانی هم در باره آن هست مثلاً یک کسی روز جمعه می‌رود غسل بکند و هفت هشت تا نیت بکند غسل روز جمعه، اگر جنب باشد غسل جنابت اگر حائض باشد و پاک شده غسل حیض، غسل توبه، غسل صبر و من‌جمله غسل جمعه، خب همه این نیات با همین یک غسل واقع می‌شود هم غسل جنابت شده هم غسل حیض شده هم غسل جمعه شده و سائر اغسال چه واجب چه مستحب، تا این جا مثل این‌که حرفی نیست و روایات فراوانی دلالت برآن دارد.

حرفی که هست که ما نتوانستهایم هنوز درستش بکنیم و مرحوم سید و بعضی از محشین فرموده‌اند این که اگرکسی یک غسل بکند مثلاً غسل جمعه بکند ولو نیت غسل جنابت نکند و جنب بوده ولو نیت غسل حیض نکند در حالی که حائض بوده و الان پاک شده ولو غسل مابقی مستحبات را نکند همان یک غسل کار همه آن اغسال را می‌کند یا مثلاً جنب است روز جمعه حمام می‌رود غسل جنابت می‌کند این به جای غسل جمعه هم می‌شود دیگر لازم نیست بگوید غسل جمعه، نیات مختلفه نمی‌خواهد یک غسل کار همه اغسال را می‌کند چه واجب چه مستحب، اگر بتوانیم از روایات این را در بیاوریم این خیلی کار خوب می‌شود مثلاً یک کسی جنب بوده جنابتش را نسیان کرده اما حالا غسل جمعه کرده ولو غسل جنابت نکرده است دیگر از آن به بعد نماز‌هایش درست است روزه‌هایش درست است، و آن غسل جمعه به جای آن غسل جنابت نشسته است.

آن کسانی که قائل به این حرف هستند یک قیاس هم کرده‌اند یعنی علاوه بر این‌که تمسک کرده‌اند به این روایات باب 42، علاوه بر این یک قیاس هم کرده‌اند گفته‌اند خب مثل وضو، اگر کسی بول کرده و خواب رفته سایر حدث‌ها از او سر زده خب دیگر اگر یک وضو بگیرد همه آن حدث‌ها را رفع می‌کند ولازم نیست دیگر وضو بگیرد برای خواب وضو بگیرد برای بول، وضو بگیرد برای سایر احداث در حالی که حدث‌ها از این سر زده اما یک وضو دیگر همه آن حدث‌ها را رفع می‌کند، مرحوم سید در عروه و امثال این‌ها به این مثال هم مثال زده‌اند گفته‌اند همین‌جور که یک وضو همه حدث‌ها را رفع می‌کند یک غسل هم همه حدث‌ها را رفع می‌کند، چنانچه آن وضو اگر کسی تستحباب نفسی بگوید ولو هیچ نیتی نکند این وضو که واقع شد یک امی مستحبی برای رفع حدث همه احداث از بین می‌رود حالا ولو کون علی الطهاره هم این نیت نکند، در باب غسل که مسلم است استحباب نفسی دارد گفته‌اند خب وقتی یک غسل بکند هر حدثی باشد رفع می‌شود وان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین این متطهر می‌شود، این قیاس را هم کرده‌اند، حالا بعد صحبت کنیم ببینیم ایا این قیاسشان درست است یا نه؟

ما هنوز نتوانسته‌ایم حرف مرحوم سید و من تبع سید را بپذیریم مثلاً از جمله محشین استاد بزرگوار ما آقای بروجردی نتوانستند بپذیرند حرف مرحوم سید را، وعلی کل حال این طرف و آن طرف هیچ کدام قول شاذ نیست مثلاً این حاشیه‌های بر عروه این‌ها دو قسم هستند نمی‌توانیم اسمش را شاذ و کثیر و قلیل بگذاریم یک دسته آن طرف می‌فرمایند که غسل مثل وضوست همین‌طور که اگر یک وضو گرفتی همه احداث را رفع می‌کند اگر هم یک غسل کردی همه احداث را رفع می‌کند حالا ولو این‌که حدث  هم نباشد مثلاً غسل می‌خواهد بکند برای جمعه، رفع حدث نیست برای نظافت است همین‌جور که اگر وضو گرفت نظافت پیدا می‌شود برای خواندن قرآن آن وضو درست می‌شود همین‌طور هم برای نماز آن وضو درست می‌شود.

لذا یک دسته می‌گویند این غسل طهارت می‌اورد حالا طهارت برای جنابت باشد رفع می‌کند برای جمعه باشد نظافت باشد آن را هم رفع می‌کند چنانچه وضو وقتی آمد برای قرآن خواندن باشد وضو درست است برای رفع حدث باشد هر حدثی را وضو رفع می‌کند این جا هم هر حدث اکبر را غسل رفع می‌کند، حالا یک مقدار روایت بخوانم ببینم که شما چه استفاده می‌کنید؟ روایت 1 از باب 42 از ابواب جنابت صحیحه زراره اذا اغتسلت بعد طلوع الفجر اجزأک غسلک الجنبه و الجمعه و عرفه و النحر و الحلق و ادذبح و الزیاره این‌ها دیگر خب معلوم است از باب مثال وقتی یک غسل کردی اگر جنب بودی جنابت رفع می‌شوی اگر هم روز جمعه باشد آن غسل جمعه‌ات هم به جا آورده می‌شود اذا اجتمعت علیک حقوق الله اجزأها عنک غسل واحد و کذلک المرئه یجزیها غسل واحد لجنابتها و احرامها و جمعتها و غسلها من حیض‌هاو عیدها دیگر این‌ها همه از باب مثال است دیگر آیا معنای این چیست؟ معنایش این است که با نیت؟ یا بدون نیت؟ اگر مثلاً بگوید غسل می‌کنم برای جنابت برای جمعه برای حیض خب مسلم است این روایت خوب دلالت دارد و اما اگر این برای را نیاورد گفت غسل می‌کنم برای جنابت آیا غسل جمعه هم می‌شود یا نه؟ می‌شود تمسک کرد به این روایت بگوییم که برای جنابت غسل کرده برای جمعه هم می‌شود؟ مشکل است انصافاً، بنابراین این روایت دلالت به حرف مرحوم سید ندارد آن‌که دلالت دارد لااقل قدر متیقن است این است وقتی غسل کردی برای جنابت برای جمعه برای عرفه برای نحر و حلق و ذبح برای زیارت و اجتمعت علیک حقوق الله اجزأها عنک غسل واحد، دلالتش تا این اندازه خیلی خوب است قدر متیقن روایت هم هست و اما اگر حرف مرحوم سید را بخواهیم معنا کنیم معنایش این جور می‌شود اجزأک غسلک که برای جنابت است برای جمعه هم می‌شود، برای عرفه هم می‌شود برای نحر هم می‌شود بلکه یک مقدار برو بالاتر اصلاً هیچ نیت نمی‌کند غسل چون مستحب نفسی است غسل می‌کند وقتی غسل کرد همه این‌ها واقع می‌شود بنابراین روایت قدر متیقن این است که مسلم پیش اصحاب است اگر کسی یک غسل بکند با نیات مختلفه آن غسل واحد اغسال می‌شود با نیت، از عناوین قصدی است حالا که از عناوین قصدی شد این است اگر نیت جنابت فقط کرد می‌شود غسل جنابت اگر جنابت و جمعه کرد می‌شود جنابت و جمعه اگر نیت عرفه هم کرد می‌شود غسل جنابت و جمعه و عرفه آن زن اگر برای جنابتش غسل کرد مخصوصاً آن آخر این هم واضح‌تر است و کذلک المرئه یجزیها غسل واحد برای چه؟ لجنابتها و احرامها و جمعتها و غسلها من حیضها و عیدها یعنی همه این‌ها نیت می‌خواهد، نیتش را بکن درست می‌شود و اما اگر نیت نکنیم و این خانم بگوید غسل حیض به جا می‌آورم قربه الی الله و یادش رفت بگوید غسل جنابت آیا جنابتش رفع می‌شود یا نه؟ دیگر دلالتش مشکل است برای این‌که این روایت در مقام بیان این است که غسل واحد نیات مختلفه اگر داشته باشد غسل واحد کافی است لازم نیست که مثلا زیر دوش یا وقت غسل کردن یک مرتبه غسل بکند برای جنابت، یک مرتبه غسل بکند برای جمعه، یک مرتبه غسل بکند برای حیض روایت در مقام بیان این است یعنی چهار پنج تا غسل نمی‌خواهد بکنی چهار پنج تا نیت بکن یک غسل بکن آن غسل چون از عناوین قصدی است چهار پنج تا غسل می‌شود، این یک روایت، که اگر بخواهیم تمسک به این روایت بکنیم این روایت به ما می‌گوید غسل واحد برای جنابت و برای احرام و برای جمعه درست است اما این برای‌ها را بیندازیم و بگوییم غسل واحد هم جنابت است و هم احرام است و هم جمعه ظاهراً نمی‌شود استفاده کرد این را از این روایت،

روایت را از این باب موثقه عمار عن ابی عبدالله علیه السلام سئلته عن المرئه یواقعها زوجها ثم تحیض قبل ان یغتسل قال ان شائت ان تغتسل فعلت اگر می‌خواهد غسل جنابت به جا بیاورد بیاورد و ان لم تفعل فلیس علیها شیئ می‌خواهد غسل جنابت را هم به‌جا نیاورد نیاورد برای این‌که نماز نمی‌خواهد بخواند غسل به جا بیاورد برای چه‌کار؟ آن چیزهایی که بر جنب حرام است بر حائض هم حرام است می‌خواهد به‌جا بیاورد فاذا طهرت اغتسلت غسلا واحد للحیض و الجنابه، می‌شود بگوییم که این روایت می‌گوید که فقط غسل حیض بکن جای جنابت را می‌گیرد یا فقط غسل جنابت بکنجای حیض را می‌گیرد نمی‌شود دیگر انصافاً بلکه این ظهورش بهتر از آن روایت است گرچه آن روایت ذیلش هم همین بود برای این‌که آن هم می‌گفت که المرئه تجزیها غسل واحد لجنابتها و احرامها و جمعتها این هم همین‌طور می‌فرماید اگر غسل جنابت را می‌خواهد به جا بیاورد در حالی که حائض است به جا بیاورد و اگر نمی‌خواهد غسل جنابت را به جا بیاورد طوری نیست در وقتی که طاهر شد می‌خواهد غسل حیض بکند هم غسل جنابت را به‌جا بیاورد هم غسل حیض را اما دو تا غسل لازم نیست به جا بیاورد غسل واحد هر دو با نیت متعدد دوتا غسل می‌شود اما معنا کنیم بگوییم غسل واحد کافی از غسل جنابت هم می‌شود، نمی‌شود از این روایت استفاده کرد و مرحوم سید در عروه استفاده کرده، مرحوم سید و خیلی از محشین بر عروه می‌گویند که در غسل سه چهار تا نیت یک غسل نمی‌خواهد یک غسل مثل وضو می‌بیند هر حدثی هست تورا طاهر می‌کند می‌گوییم از کجا استفاده؟ مرحوم سید سه چهار جا هم این را هی تکرارش می‌کند که ما گفتیم غسل واحد بدون این‌که نیت مختلفه باشد کفایت می‌کند از چند تا غسل، که استاد بزرگوار ما مرحوم آیت الله العظمی آقای مدیسه‌ای و این‌ها می‌گویند استحباب نفسی دارد باید غایتی بیاید باید بگوید برای جمعه و الا هیچ چیزی نگوید غسل واقع شده این اگر جنب باشد جنب است اگر حائض باشد حائض است اگر روز جمعه است غسل جمعه واقع نشده وقتی واقع می‌شود که بگوید غسل برای جمعه، مرحوم سید می‌گویند نه، همان که غسل را کرد ولو هیچ نیت هم نکرده باشد فقط قربه الی الله غسل کند رفع حدث می‌شود یا رفع نظافت می‌شود و این متطهر می‌شود و دیگر هر غسلی که هست و تصورش شود این غسل واقع شده،  خب الحمدلله دیگر از نظر روایات این آقایان که اشکال می‌کنند دیگر اشکال ندارند می‌گویند درست است تو درست حرف می‌زنی می‌گویند مرحوم سید نمی‌خواهد این حرف‌ها را بزند حرف تو را می‌زند لذا مرحوم سید اصلاً این حرف را نمی‌زند، بنابراین خیلی خوب تشکر می‌کنیم.

روایت 2 از همین باب صحیحه جمیل بن دراج عن بعض اصحابه عن احدهما روایت را گفته‌اند مرسل است نمی‌شود به آن تمسک کرد اما مرسل جمیل بن دراج است جمیل بن دراج از اصحاب اجماع است و ما عقیده داریم بعد از اصحاب اجماع دیگر ولو شهر بن ذی الجوشن هم باشد روایت مصحح است از همین جهت هم مثلاً مرحوم ابن قولویه در کامل الزیارات که اول کامل الزیلرات می‌گوید هر روایتی نقل می‌کنم بینی و بین الله حجت است، یادم است یک جا روایت می‌رسد به شهر بن ذی الجوشن خب ایشان می‌گوید که روایت حجت است و این را هم مثل مرحوم آقای خویی که خیلی سخت‌گیر در رجال است کامل الزیارات را قبول دارد که روایاتش همه مصححه است لذا جمیل بن دراج از اصحاب اجماع است عن بعض اصحابه به آن ضرر نمی‌خورد قال اذا اغتسل الجنب بعد طلوع الفجر اجزأه ذلک الغسل من کل غسل یلزمه فی ذلک الیوم آن کسانی که حرف مرحوم سید را زده‌اند به این روایت خیلی تکیه کرده‌اند لذا مثلا مثل مرحوم آقای خویی می‌گوید اگر ارسالش نبود دلالتش خوب بود اما حالا این معنایس این است که اذا اغتسل الجنب بعد طلوع الفجر اجزأه ذلک الغسل من کل غسل یلزمه فی ذالک الیومبلا نیت؟ یا با نیت؟ مرحوم سید می‌گویند بدون نیت با این‌که معنایش این است که اذا اغتسل الجنب بعد طلوع الفجر اجزأه ذلک الغسل من کل یلزمه فی ذلک الیوم اذا نوی به و اما اگر نیت نکند  غسل به جای غسل جمعه، غسل جنابت به جای غسل حیض، مشکل است انسان بگوید دیگر لااقل بگوییم آن روایت‌ها که خیلی هم هست تفسیر همین روایت را می‌کند از همین جهت هم خیلی از اصحاب گفته‌اند اگر هم بگوییم راجع به غسل جنابت فقط می‌گوییم راجع به سایر اغسال نمی‌گوییم که همان ‌ها هم گیر کرده‌اند لذا نفصیل  قائل شده‌اند بین غسل جنابت و غسل غیر جنابت، یا مثلا یک روایتی داریم حالا می‌خوانیم گفته وقتی غسل جمعه کردی مجزی است از تو از همه اغسال اگر بگویید با نیت خب هیچ، درست است، رفته برای غسل جمعه یادش نبوده که حائض است و پاک شده حالا غسل جمعه کرد آیا این به جای غسل حیض است یا نه؟ می‌شود از این جا استفاده کنیم که بله؟ یا رفت غسل جمعه کرد نمی‌دانست جنب است بعد فهمید جنب است آیا آن غسل جمعه کافی است یا نه؟ مرحوم سید می‌فرمایند بله، غسل جمعه کافی است از غسل جنابت، حالا عمداً هم نیتش را نکند و توجه هم دارد اما نیت نمی‌کند همین‌که غسل جمعه کرد دیگر کافی است از غسل جنابتش کافی است از غسل حیض، اگر می‌خواهد محرم شود کافی است از غسل اجرامش تا آخر،

ظاهراً این روایت‌ها نتواند مرحوم سید به آن تمسک بکند مشکل است لااقل قدر متیقن بگیریم دیگر، قدر متیقن این است که باید نیت بکند اگر نیت نکرد هیچ چیزی واقع شده برای این‌که الاعمال بالنیات اگر نیت غسل جنابت نکرد هیچ چیزی واقع نشده و از همین جهت هم اصل هم اقتضا می‌کند اگر نیت نکرد هیچ چیزی واقع نشده و نمی‌داند آیا جنابتش با غسل جمعه رفع شد یا نه؟ استصحاب می‌گوید نه، اصل هم می‌گوید نه، الا این‌که یک روایتی مرحوم صدوق در من لایحضر روایت را نقل کرده به عنوان روی، مرحوم صدوق در من لایحضر راجع به این مرسلات دو جور لفظ دارد گاهی می‌فرماید روی عن الصادق علیه السلام گاهی اسم امام علیه السلام را هم نمی‌‌آورد می‌گوید روی اما گاهی جزماً نسبت می‌دهد مثلا می‌فرماید قال الصادق علیه السلام یقول کذا، بزرگان گفته‌اند اگر به عنوان قال بگوید جازمات صدوق حجت است برای این‌که اول فقیه گفته است آن‌چه می‌گویم بینی و بین الله حجت است لذا این جا جزماً نسبت به امام صادق علیه السلام داده لااقل یک فرد موثق است مثل ابن ابی عمیر نسبت به امام صادق علیه السلام بدهد خب حجت است این هم نسبت به امام صادق علیه السلام داده حجت است اما اگر روی باشد خودش می‌فرماید که این روایت از جازمات من نیست لذا من که در اول گفتم بینی و بین الله حجت است آن روی‌ها را که نمی‌گویم آن را که نمی‌دانم مال امام صادق علیه السلام است یا نه؟ آنها را نه، جازمات را می‌گویم لذا اگر روی باشد یک مرسله است مثل سایر مرسلات که در کتب اربعه آمده حالا این روایت از آن روایات روی است،

روایت 2 از باب 30 از ابواب ما یصح به الصوم جلد 7 وسائل در بحث ما نیست در جلد 7  وسائل در باب مایصح به الصوم، من جامع فی شهر رمضان ثم نسی الفل حتی خرج شهر رمضان ان علیه ان یغتسل و یقضی صلاته و صومه الا ان یکون قد اغتسل للجمعه فانه یقضی صلاتع وصومه الی ذلک الیوم ولا یقضی بعد ذلک خب این همان حرف مرحوم سید و امثال سید است این جنب شده یادش رفته یا نمی‌دانسته جنب شده محتلم شده نمی‌دانسته حالا غسل جمعه کرده حضرت فرمودند تا این روزی که غسل جمعه نکرده نماز‌ها روزه‌هایش را قضا کند اما وقتی غسل جمعه کرد دیگر آن نماز و روزه‌های گذشته‌اش را قضا کند اما نماز و روزه‌های بعدی را لازم نیست قضا بکند، حالا روایت مرسله است ظاهراً کسی هم فتوی روی آن ندارد لذا من این‌جا گفته‌ام اعراض اصحاب روی آن است که خصوص جمعه این جور شد، یکی هم اگر کسی نسیان کرد جنب است و روزه گرفت روزه‌هایش باطل باشد کم گفته‌اند، مشهور در میان اصحاب گفته‌اند روزهایش درست است و نماز که گفته‌اند باطل است تمسک کرده‌اند به حدث لاتعاد تمسک به این روایت نکرده‌اند، گفته‌اند حدیث لا تعاد می‌گوید که این جنب بوده پس نماز‌هایش را باید قضا کند آن وقت می‌گویند حدیث لاتعاد که راجع به روزه نداریم پس روزه‌هایش لازم نیست رفع النسیان می‌گیرد روزه‌هایش را لازم نیست قضا کند ما همین‌جور فتوی هم دادیم روزه‌هایش را لازم نیست قضا بکند اما نماز‌هایش را لازم است قضا بکند، اما اصحاب تمسک به این روایت کرده باشند که جبر سند به عمل اصحاب بشود نمی‌شود و خود مرحوم صدوق هم که به‌طور جزم نسبت نداده روایت دلالتش خوب است اما این اشکال را دارد و از همین جهت هم بعضی البته به‌طور احتمال مثل مرحوم محقق همدانی رضوان الله تعالی علیه گفته مختص جمعه اما غیر جمعه را نمی‌گوییم، آن هم معلوم است حرف درستی نیست اگر بگوییم همه را باید بگوییم اگر نگوییم هیچ کدام را باید نگوییم اما یکی بگوید راجع به غسل جنابت حرف مرحوم سید یکی بگوید راجعبه غسل جمعه حرف مرحوم سید این‌ها دیگر قول شاذ است آن‌‌که قول باید روی آن حساب بکنیم دو قول است یک قول ای‌که اگر کسی غسل بکند با نیات مختلفه آن نیات مختلفه غسل واحد را چندتا غسل می‌کند یا قاعده تداخل اسباب مسببات هم نه آن یک بحث اصولی است مربوط به بحث ما نیست خود روایت‌ها قدر متیقن از روایت‌ها قول دوم که آن‌هم مشهور است این‌که نه لازم نیست نیات متعدد، غسل واحد مثل وضوی واحد طهارت می‌اورد رفع همه احداث را می‌کند که مرحوم سید در همین ‌جاها دو سه جا فرموده‌اند، تصریح کرده‌اند بحث ناقص است تقاضا دارم روی آن مطالعه کنید ببینید آیا می‌توانید چیزی پیدا بکنید به نفع مرحوم سید یا نه؟

وصل الله علی محمد وآل محمد