بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
خداوند بزرگ را از صمیم جان سپاس و شکر می‌گزاریم که ششمین دورۀ جشنوارۀ تحقیقات و پژوهش‌های طلّاب عزیز جوان در حوزۀ علمیّۀ اصفهان -که مزیّن به نام نامی علّامۀ عالی‌مقام و شخصیّت عظیم‌القدر عالَم اسلام حضرت علّامه حلّی «قدس‌سرّه‌الشّریف» است- برگزار می‌شود و ما شاهد تلاش‌ها و کوشش‌های سرمایه‌های آینده‌ساز این حوزۀ کهن -که باید به صورت مسّتمر و تعمیق یافته، گسترش و ادامه یابد- می‌باشیم.
از این فرصت، بهره می‌گیرم و چند نکتۀ مهم و ضروری را به اختصار با شما عزیزان در میان می‌گذارم.
نخست آنکه: در انجام تحقیقات و پژوهش‌های دینی همانند سایر مطالعات و تحقیقات علمی، اصول و ضوابطی معیّن وجود دارد که اگر محقّق بخواهد، پژوهش خود را به سر منزلِ اقبال و قبول برساند، ناگزیر باید در چارچوبۀ این معیارها و اصول، حرکت کند. از جملۀ اهمّ این معیارها آن است که نمی‌توان دربارۀ موضوعی علمی، سخن قابل توجّه گفت بدون آنکه در آن موضوع، به میزان لازم، مطالعه و بررسی و تتبّع و تدقیق کرد. حرف‌هایی که از سر حسِّ بی‌نیازی از مطالعه و کنکاش علمی زده می‌شود اگر در وهلۀ اول هم سر و صدای ظاهری و رونقی پیدا کند، امّا در نظر اهل علم و دانش، قدر و منزلتی نخواهد یافت و به زودی افول خواهد کرد و در عرصه و گردونۀ دانش و علم باقی نخواهد ماند. طلّاب جوان و عزیزی که عزم خود را برای ورود در ساحت تحقیقات و پژوهش‌های دینی جزم کرده‌اند، باید پیش از هر چیز خود را برای یک مجاهدت بزرگ علمی آماده سازند و بی‌وقفه بر زاد و توشۀ دانش خود بیفزایند.
با کمال تأسّف، افت برخی از شیوه‌های رایج و سنّت‌های مقبول حوزوی، نظیر پیش مطالعۀ دروس، نظم درسی و حضور مسّتمر در درس و بحث، مطالعۀ عمیق متون و شروح مفید و علمی، مباحثه و تقریرنویسی و جایگزینی اموری سطحی مثل درس‌های نواری، بی‌نظمی درسی، حضور گاهگاهی و بی‌انگیزه در درس و بحث، خلاصه‌خوانی دروس برای خلاصی از امتحان، مراجعه به شروح بی‌مایه و غیر علمی و امثال این کارهای بی‌پایه، بی‌تردید، آیندۀ علمی حوزه‌ها را در معرض تهدید جدّی قرار می‌دهد و هیچ‌گاه باور نکنید که از چنین فضایی، که چراغ درس خواندن به معنای حقیقی کلمه و جهاد علمی، بی‌فروغ یا کم‌فروغ باشد، انوار درخشانی همانند حضرات ثقة‌الاسلام کلینی و شیخ مفید و سیّد مرتضی و شیخ طوسی و علّامه حلّی و شهیدین و صاحب جواهر و صاحب ریاض و شیخ انصاری و آخوند خراسانی و صاحب عروه و محقّق حائری و محقّق بروجردی و امام خمینی«قدس‌الله تعالی اسرارهم» بدرخشند.
جوانان عزیز طلبه! عمر ما کهنسالان، رو به پایان است، امید آیندۀ حوزه‌های علمیّۀ تشیّع شمایید. الله‌الله در مجاهدت بی وقفۀ علمی، الله‌الله در استفادۀ درست از فرصت طلاییِ جوانی و تلاش بی‌پایان برای ارتقاء سطح دانش و آگاهی. آری، فرصت جوانی را حقیقتاً مغتنم بشمارید و از درس و بحث و مطالعه و تحقیق جدا نشوید تا به امید خداوند برای آیندۀ حوزه و کشور و اسلام و مسلمین مفید باشید. ان‌شاءالله.
دوّم: در انجام تحقیقات و پژوهش‌ها، بدون شک باید اولویّت اول به امور و موضوعاتی تعلّق گیرد که کاربرد آن‌ها در جامعه و صحنۀ عمل انسان‌ها، بیشتر است. موضوعاتی که صرفاً بحث‌های علمی و نظری طولانی را به خود اختصاص می‌دهد، هرچند برای ورزیدگی ذهنی و فکری، سودمند است، امّا به طور جدّی باید توجّه داشته باشیم که رسالت ما در حوزه‌های علمیّه، یک مسئولیّت خطیر و سنگین در تبیین هرچه بهتر دین و معارف دینی برای انسان‌ها و روشن ساختن ابعاد مختلف و متکثّر و متنوّع دین و دین‌داری و شیرین ساختن تدیّن و التزام به اصول و ارزش‌های دینی در ذائقۀ بشریّت، خصوصاً نسل حق‌طلب و تکامل‌خواه جوان است و از این جهت، وظیفۀ ما در میدان عمل و در صحنۀ جامعه، بروز می‌کند و باید تحقیقات و مطالعات و پژوهش‌های ما ضمن آنکه از یک عقبۀ متین علمی برخوردار است، هرچه بیشتر کاربردی و کارآمد برای گشودن گره‌های نظری و حلّ مشکلات عملی اجتماع در عرصۀ دین و دین‌داری باشد.
از همین رو بود که استاد عظیم‌الشّأن ما، امام راحل که یک عالم روشن‌بین بودند در منشور روحانیّت تأکید فرمودند که: «حوزه‌ها و روحانیّت باید نبض تفکّر و نیاز آینده جامعه را همیشه در دست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیای عکس العمل مناسب باشند. چه بسا شیوه‌های رایج ادارۀ امور مردم در سال‌های آینده تغییر کند و جوامع بشری برای حلّ مشکلات خود به مسائل جدید اسلام نیاز پیدا کند. علمای بزرگوار اسلام از هم اکنون باید برای این موضوع فکری کنند».
به همین مناسبت به متصدّیان این جشنواره، ضمن تشکّر از تلاش‌هایشان، این نکته را یادآوری می‌کنم که مناسب است با مطالعه و بررسی، فهرستی از موضوعات مورد نیاز واقعی و هرچه کاربردی‌تر، تنظیم و در اختیار محقّقان جوان قرار گیرد تا کمکی به آنان در انتخاب درست موضوع شده باشد.
سوّم: اخلاق و اخلاص را در همۀ امور و از جمله در کارهای تحقیقی و پژوهشی فراموش نکنید. اخلاق پژوهش و تحقیق باید هرچه بیشتر و هرچه بهتر از سوی حوزویان رعایت شود و التزام به اصول اخلاقی همانند حقیقت‌طلبی، احترام به آراء و نظرات دیگران، پرهیز از انتحال و دستبرد به دستاوردهای علمی دیگران، پرهیز از شتاب‌زدگی، عدم دخالت دادن تعلّقات و امیال شخصی در پژوهش و خصوصاً پرهیز از متهم ساختن دیگران به بی‌سوادی، بی‌دینی، کج‌فهمی و نظایر آن، هیچ‌گاه نباید از سوی محقّقان و پژوهش‌گران خصوصاً طلّاب جوان که در ابتدای راه قرار دارند، مورد غفلت واقع شود.
اخلاص هم جزیی از همین اخلاق پژوهش و تحقیق است. تصحیح انگیزه و نیّت در هر امری، هم موجب باز داشتن ما از لغزش‌ها و کارهای غیر اخلاقی و ضدّ اخلاقی است و هم مایۀ وصول ما به قرب الهی خواهد بود. اخلاص در پژوهش و تحقیق، بدین معناست که تحقیق در خدمت اهداف الهی و ایصال بشر به سعادت و قرب خداوند باشد.
جوانان عزیز! الله‌الله فی‌الاخلاق، الله‌الله فی‌الاخلاص. و بدانید که بی‌تردید در فضایی که چراغ فروزان اخلاق و اخلاص، افول کند، هیچ‌گاه شخصیّت‌های برجسته‌ای همچون ابن فهد حلّی و سیّد بن طاووس و سیّد بحرالعلوم و سیّد علی قاضی و علّامۀ طباطبایی«رضوان‌الله‌تعالی‌علیهم» پدید نخواهند آمد.
توفیقات همۀ شما عزیزان را در نیل به مراتب عالیۀ علمی و اخلاقی از خداوند رحمان و رحیم مسألت می‌کنم و تلاش‌های شما محقّقین جوان را به سهم خود ارج می‌نهم و از متصدّیان این جشنواره و مرکز مدیریّت حوزۀ علمیّۀ اصفهان و همۀ خدمت‌گزاران به آستان حوزۀ علمّیۀ مقدّسۀ اصفهان، صمیمانه تقدیر و تشکّر می‌کنم و دعای مستجاب حضرت ولی‌الله‌الأعظم«روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء» را برای شما عزیزان خواستارم. والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته.
حسین‌المظاهری
10 / شعبان‌المعظّم / 1437
28 / اردیبهشت / 1395