بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

قال‌الله سبحانه و تعالیٰ: «أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ، تُؤْتي‏ أُكُلَها كُلَّ حينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ».

برگزاری همایش تجلیل از مقام شامخ علمی و معنوی مفسّر عالیقدر قرآن کریم و فقیه اهل‌بیت عصمت و طهارت«علیهم‌السّلام»، استاد بزرگوار مرحوم مغفور حضرت آیة‌الله آقای حاج سیّد عبدالحسین طیّب«قدس‌سرّه‌الشّریف»، اقدامی لازم و بایسته است که اینک به اهتمام حوزۀ علمیّۀ اصفهان انجام گردیده و امید است که مایۀ خشنودی روح تابناک آن عالم بزرگوار قرار گیرد.

این عالمِ عاملِ عظیم‌الشّأن، تربیت یافتۀ مکتب علمی و عملیِ اعلام و اعاظمِ بزرگی در حوز‌های مقدّسۀ علمیّۀ اصفهان و قم و نجف اشرف بو‌ده‌اند که هر یک از آنان شخصیت‌های مثال‌زدنی و بی‌نظیر عالم تشیّع در عهد و دورۀ خود به شمار می‌آمدند. درک محضر تعلیمی و تربیتی بزرگانی در اصفهان همچون حضرات آیات عظام، سید محمّدباقر درچه‌ای و سید ابوالقاسم دهکردی و آخوند گزی«قدس‌سرّهم»، موجب شکل‌گیری شخصیّت علمی و معنوی مرحوم آیة‌الله طیّب گردید و سپس با هجرت ایشان به حوزۀ علمیّۀ قم و شرکت در محضر درسِ آیة‌الله العظمی آقای حائری«قدس‌سرّه» و پس از آن هجرت به حوزۀ علمیّۀ نجف اشرف و استفاده از محضر اعلام عالیمقامی همچون حضرات آیات عظام، نائینی و شیخ محمدحسین اصفهانی و  سید ابوالحسن اصفهانی، و آقا ضیاءالدّین عراقی و شیخ محمدجواد بلاغی«قدس‌الله‌اسرارهم»، شخصیّت آیة‌الله طیّب، تعمیق و تحکیم هرچه بیشتر یافت و ایشان با سرمایه‌ای بزرگ و اندوخته‌ای ارزشمند به حوزۀ علمیّۀ اصفهان بازگشتند و بیش از شصت سال به مصداق آیۀ مبارکۀ «وَ الْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ»، این حوزۀ علمیّه و نیز مردم با ایمان اصفهان را از افادات و افاضات علمی و معنوی خود بهره‌مند ساختند و شاگردان فراوانی را در حوزۀ علمیّه و در میان سایر اقشار تحصیلکرده تربیت نمودند و کارنامه‌ای درخشان و سراسر افتخار را از خود به یادگار نهادند.

آنچه را که اینک ذکر آن را در این همایش گرامی و در تکریم از نام و یاد این عالم جلیل، لازم می‌شمارم توجّه و درس آموختن از ابعاد برجستۀ شخصیّت و منش علمی و تربیتی ایشان است.

علاوه بر مرتبت والای حوزوی و حضور متین و پربار ایشان در مسند استادی در حوزۀ علمیّۀ اصفهان و همچنین مقام قدس و صفای معنوی آن بزرگوار، سه ویژگی با اهمیّت و بسار ستودنی در این شخصیّت مبرّز و عالیمقدار وجود داشت که ایشان را از اقران و معاصران خود، ممتاز و نامبردار ساخته است:

نخستین ویژگی، عطف توجّه و اهتمام والای حضرت آیة‌الله طیّب به آستان قرآن کریم و تلاش وافر این مفسّر گرانمایه به منظور آشنا ساختن نسل جوان با معارف قرآن و سعی مشکور ایشان در تألیف تفسیر ارجمند «اَطیب‌البیان» است که یکی از مبرّزترین تفاسیر دورۀ معاصر به شمار می‌آید.

در زندگی علمی و عملی آیة‌الله طیّب، قرآن کریم نه در حاشیه، که در متن و مرکزیّت قرار داشت و آن بزرگوار نه تنها از صمیم جان، بلکه در مقام عمل، معتقد بود که تمام هویّت حوزه‌های علمیّه وابستۀ به قرآن کریم است و قوامِ زندگیِ علمی و تربیتی روحانیّت در تعلیم و ترویج و تحقیق این کتاب مقدّس، رقم خواهد خورد.

محوریّت قرآن در حیات پربرکت آیة‌الله طیّب باعث شد تا ایشان به مصداق آیۀ شریفۀ «وَ هُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَ هُدُوا إِلى‏ صِراطِ الْحَميدِ»، با عنایات حضرت بقیة‌الله الأعظم«ارواحنافداه»، توفیقِ عظیم و الهیِ تدوین یک دوره تفسیر شایسته و متین را به دست آورند و با عمل به دستورِ حیات‌بخشِ قرآنیِ «كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِما كُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتابَ وَ بِما كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ» نام نیک و بلند خود را در فهرست عالمان ربّانی ثبت نمایند. از این جهت به حق، باید گفت برترین و جامع‌ترین توصیف از مرحوم آیة‌الله طیّب، این است که آن بزرگوار به تعبیر والای قرآن کریم، «عالم ربّانی» بود. چنانکه جلسات تفسیری ایشان برای اقشار گوناگون مردم و خصوصاً نسل تکامل‌خواه جوان و توجّه ویژۀ ایشان به تعلیم معارف قرآن کریم به طبقات مختلف، نشان‌دهندۀ درک عمیق آن عالم ربّانی از «ضرورت بازگشت به قرآن» و جستجوی راه حلّ اشکالات و مشکلات جامعۀ بشری از این کتاب آسمانی بود.

دوّمین ویژگی ممتاز حضرت حضرت آیة‌الله طیّب، عنایت و اعتناءِ به نهاد منبر و تبلیغ و شکستن جوّ غلط بی‌توجّهی به منبر و خطابه و ارتباط پیوستۀ علمی و تربیتی با مردم بود.

ایشان در فضایی که از یک‌سو همۀ زمینه‌های بی‌دینی به وسیلۀ حاکمان مستبدّ پهلوی و عمّال و دست‌نشاندگان آنان فراهم آمده بود و از سوی دیگر تبلیغ چهره به چهره و استفاده از نهاد منبر و وعظ برای علماء، خلاف شأن و مرتبت علمی تلقّی می‌شد، وارد عرصۀ تبلیغ اجتماعی گردیدند و انصافاً اهتمام والای ایشان در این میدان، کارگر افتاد و با حضور آن عالم ربّانی و برخی دیگر از علماء آن دورۀ اصفهان، این فضای نادرست شکسته گردید و برکات فراوانی از آن پدید آمد. مرحوم آیة‌الله طیّب از پیش از دورۀ کشف حجاب و پس از آن در اوج اختناق پهلوی اول، با تشکیل جلسات علمی برای طبقات مختلف اجتماعی، حوزه‌های گوناگونانی را در تفسیر قرآن، کلام و عقائد، شرح احادیث و روایات و همچنین اخلاق و معارف، پدید آوردند که برخی از این جلسات، ده‌ها سال، به طور مستمر، منبع نورافشانی علمی و تربیتی برای مردم مؤمن خصوصاً اقشار تحصیل کرده و طبقات جوانان حق‌جوی بود.

این اهتمام والا در ارتباط و سخن گفتن با مردم، از آن جهت که با عمل نیک و سیره و منشِ روحانیِ آیة‌الله طیّب همراه گشته بود، تأثیر فراوانی بر دل‌های مخاطبان داشت و انصافاً مصداق روشنی از«إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ» به شمار می‌آمد و در نتیجه هزاران نفر از این حوزه‌های درسی و تربیتی، درس دین و معرفت و عقلانیّت می‌آموختند و به اقتضاء آیۀ مبارکۀ «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» معارف والای قرآن کریم و عترت طاهره برای آنان تبیین می‌شد و راه اندیشه و خردورزی برای آنان هموار می‌گردید.

و امّا سومین ویژگی بارز حضرت آیة‌الله طیّب را باید زمان‌شناسی و شناخت درست ایشان از نیازهای زمان دانست.

این عالم بصیر و روشن‌بین در تلاش علمی و در ارتباطات تبلیغی و تربیتی خود با مردم، همواره براساس درک صحیح از مشکلاتِ زمان و شناخت نیازهای جامعه، حرکت می‌نمودند و با حساسیّت فراوانی که در مقابل مسائل اجتماعی داشتند، به نیازهای مطرح، پاسخ درخور می‌دادند و از این‌رو در فضای اختناق و بی‌دینی رضاخانی که قرآن کریم متروک گشته بود، جلسات تفسیر را برپا ساختند و سپس در هنگامۀ هجوم‌های تبلیغاتی و عقیدتی از این‌سو و آن‌سو، حوزۀ درس عقائد و کلام را برای عموم مردم و جوانان تشکیل دادند و پس از آن برای تربیت دینی اقشار تحصیل کرده، شرح و تفسیر اصول کافی و روایات اهل‌بیت«‌علیهم‌السّلام» را وجهۀ همّت قرار داده و همچنین در پاسخ به نیاز همیشگی جامعۀ دینی، حوزۀ درس اخلاق را برپا نمودند و به سبب همین بصیرت و شناخت از نیازهای زمان به ویژه خواسته‌ها و مطالبات نسل جوان، تفسیر ارجمند خویش بر قرآن کریم را به زبان فارسی و به گونه‌ای که برای عموم طبقات قابل استفاده و بهره‌برداری باشد، تألیف و تدوین کردند.

باری، عمر طولانی و پربار حضرت آیة‌الله طیّب«قدس‌الله‌روحه»، مشحون از برکات تربیتی و معنوی و اجتماعی بود و به حق باید اذعان کرد که یک قرن، حیات پاکیزه و روحانیِ ایشان، مصداق بارزِ «فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» به شمار می‌آید و روشن است که پایان چنین حیات طیّبه‌ای نیز بیان بلند قرآن کریم است که: «الَّذينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»، چنانکه سرانجام اخروی آن نیز به وعدۀ تخلّف ناپذیر الهیِ: «وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً في‏ جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ» است.

اینجانب که خود نیز در ایّام تحصیل در حوزۀ علمیّۀ اصفهان، افتخار تلمّذ و درک محضر این عالم ربّانی را داشته‌ام به عموم روحانیّت متعهّد خصوصاً طلّاب جوان به ویژه در حوزۀ علمیّۀ اصفهان، عرض می‌کنم که زندگی علمی و حیات معنوی و اجتماعی مرحوم آیة‌الله طیّب، سرمشق شایسته‌ای است و همۀ ما باید به این مهم، توجّه داشته باشیم که این حوزۀ علمیّه امانتی است که از آن اسلافِ عالیقدر به دست ما رسیده است و اینک باید با تلاش و کوشش علمی و تهذیب نفس و روشن‌بینی و تعهّد و شناخت درست زمان و نیازهای معاصر، این امانت سنگین و بزرگ را به نسل آینده منتقل نماییم.

از خداوند تعالی توفیق در این مسئولیّت با اهمیّت را برای همگان و نیز علوّ درجات و ترفیع مقام عالم ربّانی و فقیه قرآنی مرحوم حضرت آیة‌الله طیّب«قدس‌سرّه‌الشّریف» را مسألت می‌کنم و از همۀ متصدّیان برگزاری این همایش و شما شرکت‌کنندگان محترم صمیمانه تقدیر و تشکّر می‌نمایم.

والسّلام عليکم و رحمةالله و برکاته

حسين المظاهري

30 / جمادي‌الثانی / 1435

10 / اردیبهشت / 1393